Piet J. van den Hout

Op een zonovergoten camping in het zuidoosten van Spanje, even ten noorden van Nationaal Park Cabo da Gata, luister ik naar tjilpende huismussen die pendelen tussen de boomgaarden waar lange grassen groeien en de camping waar hun jongen op de schrale grond op voedsel wachten. De mussen hebben het goed hier. Niet alleen zijn er zaden in overvloed, maar er is ook water. Dat is essentieel want van het eten van zaden krijgen ze dorst. Die kunnen de mussen lessen in de grote waterbak die de campingbeheerder hier heeft gemetseld. De man wil me iets laten zien.

Hij wijst op afvoerpijpen die uit een terracotta gebouwtje steken. Daar hadden de mussen aanvankelijk hun nesten gebouwd. Maar de eieren of jongen werden met de eerste de beste regen naar buiten gespoeld en door de katten geoogst. Toen heeft hij vier mussenpotten tegen de muur aan gemetseld. Daar maken de huismussen sindsdien gretig gebruik van. Op een van de potten zit een mannetje hoopvol wachtend op een vrouwtje dat belangstelling heeft voor zijn woning. Uit de paring die even later volgt blijkt dat zijn woning in de smaak valt. Bij een andere pot schiet net een vrouwtje naar binnen. Als ik dichterbij kom zie ik gesperde roze bekjes en de moeder die daar voedsel in stop. Geen zaden, daar is het nog te vroeg voor. De kleintjes hebben veel eiwitten nodig en daarom krijgen ze insecten, waaronder sprinkhanen aangeboden. 

Maar de vier mussenpotten zijn niet genoeg voor de mussensamenleving. Niet alleen leven hier veel meer mussen, de vogels willen ook nog eens dicht bij elkaar nestelen. Dus wat te doen als je niet wilt verkassen, maar er zijn te weinig woningen beschikbaar? In dat geval doen de mussen iets wat ik nog nooit eerder heb gezien: ze bouwen hun nest in een boom. Een losjes geweven koepelvormig nest, bijna zo groot als een voetbal, dat wel wat lijkt op dat van de in Afrika levende wevervogels, die overigens ook in kolonies broeden. Enkele nesten zijn vrijstaand gebouwd, andere zijn onderdeel van een flatgebouw met wel acht nesten tegen elkaar aan. Bij elkaar tel ik minstens tien nesten. Vanwege de gelijkenis in nestbouw en de gewoonte om in kolonies te broeden dacht men dat de mussen en de wevers wel verwant moesten zijn. Maar dat zijn ze niet. Moleculaire analyses hebben dat uitgewezen. De mussen blijken meer verwant aan vinken, piepers en kwikstaarten.

Zo aberrant is dat boomnest ook weer niet als je bedenkt dat mussen ook wel in dichte hagen nestelen, maar zo open en bloot in de boom had ik het nooit gezien. Bovendien leert het me wel iets. Hoe kan nestgelegenheid een probleem zijn voor onze huismussen, zoals Oosterhuis in de Sovon Vogelatlas beweert? Zelfs als de mensen alle hoeken en gaten dichtstoppen dan kunnen huismussen toch nog altijd de boom in om daar een nest te maken? Dat kunstje zijn ze immers nog niet verleerd.