Piet J. van den Hout

14 september 2021

De ochtendmist ligt over de velden als ik op de Aesvoortsedijk arriveer. Prrrit prrrit klinkt het boven het beekdal. Het komt uit honderden keeltjes van huiszwaluwen. Ze zijn op reis naar Afrika, ze moeten maken dat ze hier wegkomen voordat de insecten het voor gezien houden. In de bomen kwetteren spreeuwen, ze zien er gesoigneerd uit in hun verse verenkleed. Ze hebben witte veertoppen, bij mannetjes pijlvormig, bij de vrouwtjes wat ronder en breder. 

De mist trekt op en maakt plaats voor helder blauw. Ik ga dwars over de heide. Op het zand wacht een hoornaarroofvlieg zijn kansen af. Een vrouwtje torenvalk staat te bidden, steeds weer op een nieuw plekje. Ineens daalt ze snel af met gekromde vleugels. Als ze weer boven het struweel uitkomt vliegt ze naar een paaltje midden op de heide. Door de telescoop zie ik dat ze een woelmuis heeft gescoord. Ze bijt de kop eraf en trekt stukjes vlees naar buiten, net zo lang totdat er slechts een restje over is. De pootjes bungelen daar nog aan. Die slikt ze ook nog in, er gaat niets verloren. Haar maagsappen zijn sterk, over een paar uren zal ze hoogstens nog een haarballetje uitspugen. Zo gaat het leven: de woelmuis heeft pech gehad, maar er zijn nog heel veel woelmuizen over.

Overal zie ik langpootmuggen. Ze zetten in deze weken hun tweede generatie op de wereld. Hun larven zijn de bekende emelten, geliefd bij spreeuwen en andere vogels, gehaat bij mensen die van een onberispelijke grasmat houden. Die emelten zijn kort geleden verpopt en langpootmuggen komen gevleugeld de grond uit. Zoals alle Diptera hebben ze slechts twee vleugels. In een ver evolutionair verleden hadden ze er vier. Van het verloren paar vleugels zijn nog slechts knotsen over die voor balans moeten zorgen bij het vliegen. Dat lijkt geen overbodige luxe: ze vliegen niet echt geweldig en landen onhandig in grashalmen waar ze zich met hun ultralange poten aan vast haken. Hoe klungelig dit er ook uitziet, er is een flinke windstoot nodig om zo’n dier los te wrikken. Niet dat ze lang blijven hangen, dat niet, want ze hebben haast. Eten doen ze ook al niet of nauwelijks, ze teren op de reserves die ze als larve hebben opgebouwd. Zo’n mannetje wil maar één ding: paren met een vrouwtje. Als dat gelukt is, kan hij sterven. Dan heeft hij drie weken als langpootmug geleefd. Met verve.

Tijd speelt geen rol

Ook de spinnen zijn actief. Overal tussen heide en grassen hangen de wolkvormige webjes van hangmatspinnen. Het moeten er miljoenen zijn. Dicht langs het zandpad, tussen de lange halmen van pijpenstrootje is een wielvormig web opgespannen. In het centrum ervan hangt een grote spin, afwisselend geel, zwart en wit gestreept: een wespspin. In het midden heeft ze haar web met fijn rag verfraaid, misschien wel om het steviger te maken. Ik zeg ‘ze’, want de spin is een vrouwtje. Alleen de vrouwtjes zijn zo fors gebouwd (anderhalve centimeter van kop tot kont, dus zonder de poten). Ze hangt steevast ondersteboven. In die houding lijkt ze het meeste op een wesp. Dat schrikt vijanden af, waaronder vogels. De mannetjes zijn lang niet zo flamboyant als de vrouwtjes. Ze zijn zelfs zo klein en onopvallend dat ze amper worden opgemerkt.

Dat dieren niet voor de sier leven maar om zich voort te planten komt bij de wespspin wel heel onomwonden tot uitdrukking. Het mannetje paart met het vrouwtje, laat fragmenten van zijn edele delen in haar achter om de weg te blokkeren voor andere mannetjes met dezelfde plannen en wordt dan vervolgens een eiwitrijk hapje voor zijn lief. En het was goed zo. Zijn leven was kort, voortplanting zat er met dat gemutileerde geslachtsorgaan sowieso niet meer in. Maar tijd speelt geen rol. Vlakbij de spin proberen bruine sprinkhanen tjirpend nader tot elkaar te komen. Verliefd als ze zijn moeten ze verdomd goed oppassen want de wespspin lust ze rauw. Belangen kunnen bijten.

Het leven kijkt niet op een individu meer of minder, maar daar hebben die individuen geen benul van. Ze gaan allemaal voor de hoofdprijs. Wie er wint, dat maakt niet uit. Het leven kiest geen partij. Het heeft maar één doel: doorgaan.

Het lijkt wel één groot complot.