Piet J. van den Hout

26 oktober 2020 – Ik heb mijn fiets nog niet afgesloten, of er is al onrust boven het beekdal. Een hecht groepje van twaalf kieviten vliegt laag over het water heen en weer. Even later vliegt ook de grote zilverreiger op en zelfs de nijlganzen gaan rauw krijtend de lucht in. Ze zijn ergens heel bang voor. Dan zie ik de oorzaak van alle commotie: een bruine vogel met scherpe vleugels scheert langs de rietkraag. Een jonge slechtvalk.

Intussen komen de groenlingen onbekommerd uit de wilgen gevlogen. Ze zijn net wakker en gaan weer volgens hun oude routine met hun stuiterende roep de omgeving verkennen. Ze wonen hier en zullen hier waarschijnlijk de hele winter blijven. Dat geldt niet voor de vinken die voortdurend in breed uitwaaierende groepen zuidwestwaarts overvliegen. Zij komen uit het noorden. Ze reizen nog een stukje verder, maar andere noorderlingen zullen zich later bij de groenlingen voegen. Af en toe vliegen ook wat sijsjes over. Ook zij zullen in de mildere delen van Europa, ten dele in ons land, de winter doorbrengen.

Als de rust is weergekeerd kijk ik nog eens over het water. De kieviten zijn nergens meer te bekennen. Maar in de wilg die midden in het water staat, zit een ijsvogel. Die hangt hier al een tijdje rond. Aan de donkere ondersnavel zie ik dat het een mannetje is. Geregeld maakt hij een rondje, dat hij met een scherp tie-tie-tie-tie bekend maakt. Dat hier vissen leven zie ik aan de blauwe reiger. Hij vliegt rond, met een langwerpige vis is de snavel en een soortgenoot in zijn kielzog. 

Windstil

Bijna alle reizigers zijn vandaag vinken en veldleeuweriken. Een week na de storm van koperwieken op de heide, was ik een paar dagen met mijn vriend Thom op Walcheren aan de kust. De trek van koperwieken, zanglijsters, kramsvogels, vinken, spreeuwen, was nog in volle gang. Terwijl ze in het binnenland in een breed front reizen, trekken ze aan de kust in hechte groepen. Dat komt omdat ze daar op de zee stuiten, een gevaarlijke omgeving die ze het liefst mijden. In hechte groepen worden ze langs de kust gestuwd, wat we vooral bij vogels die overdag trekken, zoals vinken en spreeuwen, goed konden zien. Door de dalen van de duinen zochten de vogels hun weg, onderwijl lastiggevallen door twee sperwers, en later ook nog eens door twee haviken. Van tijd tot tijd klonk vanuit de geborgenheid van duindoornstruiken de explosieve zang van een cetti’s zanger.

De koperwieken kwamen we vooral in de avond tegen. Ze verzamelden ze zich in bomen en struiken van het duin. We verbaasden ons over het ratelen van de populieren op deze windstille avond. Het waren de vleugels van duizenden koperwieken. Ongedurig fladderden ze door de bomen heen en weer. De hele dag hadden ze bessen gegeten van meidoorns en duindoorns en we hadden ze ook wat wormen zien peuren. Nu waren ze opgeladen voor weer een nachtelijke episode van hun zuidwaartse reis. Het ruisen van vleugeltjes werd luider, steeds vaker klonk hun scherpe roep. Plots stegen ze massaal op uit de bomen, zuidwaarts gingen ze, elkaar met hun ijle slepende roepen opzwepend, de bleekblauwe avondhemel tegemoet. Even later zou die roep als een akoestische meteorenzwerm door het duister gaan. Zo zouden ze contact houden, totdat ze bij het ochtendgloren wellicht ergens in Frankrijk aan zouden komen, waar felgekleurde bessen van meidoorn of lijsterbes de vogels zouden verleiden om de daling in te zetten. 

Vertrokken

Op de Regte Heide is al die hectiek inmiddels voorbij. Via de hei, langs berkjes die met hun fris-witte stammen aandacht staan te trekken, loop ik nog even naar de meidoorns waar ik op 13 oktober zoveel vermoeide reizigers van de bessen had zien snoepen. Alle meidoorns zijn leeggegeten. Het banket is voorbij. De gasten zijn vertrokken.