Piet J. van den Hout

11 oktober 2019

Het is bewolkt, een graad of tien en nauwelijks wind. De buizerd is zoals altijd al in de ochtendschemer op de wieken. Een waterral roept vanuit het riet. Voortdurend trekken groepjes vinken zuidwest; af en toe zitten er een paar koperwieken of zanglijsters tussen. Om 1 minuut voor acht klinkt een zacht geruis: een fladderend firmament van meer dan duizend spreeuwen schuift over in zuidwestelijke richting. De contouren volgend van het landschap verdwijnen ze weer achter de bomen. Een recordaantal tot nu toe.

Sinds begin september zie ik ’s ochtends, steeds ongeveer tien minuten na zonsopgang, spreeuwen overvliegen. Aanvankelijk met enkele tientallen, inmiddels dus met soms honderden tegelijk. Spreeuwen trekken vooral overdag, maar ook ’s nachts. ‘ s Nachts slapen ze met vele tegelijk in rietvelden, maar soms ook wel in gebouwen. Het is bekend dat veel van onze spreeuwen in september en oktober wegtrekken en dat we er Noord- en Oost-Europese spreeuwen voor terug krijgen. Uit ringmeldingen weten we dat de spreeuwen uit Noord-Brabant naar de zuidkust van Engeland trekken.

Toch hangen er op de Regte Heide nog dagelijks spreeuwen rond. Niet de grote groepen — met veel jongen — die hier in de zomer zaten en samen met de kieviten in de velden foerageerden. Die zijn inmiddels vertrokken. Het gaat om een of meer kleine groepjes.

Vanaf de eerste week van september verschijnen ze bij het eerste licht in de toppen van eiken en populieren tussen het Riels Laag en de Regte Heide. Ze zijn meestal met zessen, soms meer, maar tot nog toe niet meer dan 13. Ze kwetteren met opgezette keelveren, niet zo luidruchtig als in het voorjaar, maar toch een heuse zang. Een van de vogels doet een jodelende wulp na. Dit is niet zomaar een groepje: het is een mannenclub. Af en toe stijgen ze op en maken een rondje, maar nooit ver weg. Soms komen er wat spreeuwen bij of haken juist enkele af.

Eigenzinnig

In de loop van de ochtend vertrekken deze buurtspreeuwen naar de velden langs het Riels Laag om daar te gaan foerageren. Waarom overnachten ze niet, zoals de meeste spreeuwen, in een grote groep, veilig in het riet? Waarom zingen die mannen? Willen ze vrouwtjes versieren? Maken ze daarom die rondvluchten? Zijn de spreeuwen die soms aanhaken — of juist weer afhaken — vrouwtjes?

Neuzend in de spreeuwenliteratuur stuit ik op een stukje van Rob Bijlsma in Drentse Vogels. Rob heeft ook zoiets gezien. Zijn spreeuwen — meestal tussen 2 en 6 vogels — begonnen — door de jaren heen — gemiddeld op 16 september te zingen. Ook zij waren mannetjes. Ook zij maakten rondvluchten rond hun zangposten. Rond eind oktober verdwenen zijn buurtspreeuwen weer.

Rob ontdekte dat zijn spreeuwen niet ver van hun zangposten sliepen, in de nestbomen waar ze in de zomer hadden gebroed. In een zo’n hol trof hij zelfs een mannetje dat samen met een vrouwtje de nacht had doorgebracht.

Ik denk dat mijn spreeuwen ook uit de buurt komen. Ze zingen op dezelfde plekken waar ze ook in de zomer zongen.

Zwart gat

Even later ben ik eens gaan kijken bij een van de nestbomen waar ze gebroed hebben. Ik was er een tijdje voor zonsopgang. Een zwart gat. Maar zag ik daar iets bewegen, of was dat mijn verbeelding? Toen het een beetje begon te gloren, wist ik het zeker: er zat inderdaad een vogel in. Om 7:58 (10 minuten voor zonsopgang) kwam hij eruit: geen spreeuw, maar een grote bonte specht.

Midden op de dag tref ik een veertigtal spreeuwen aan op de velden langs het Riels Laag. Zou dat de verzameling zijn van een aantal kleine clubjes die om en nabij de Regte Heide slapen en voedsel zoeken? En blijven deze vogels de hele winter, of gaan ze er straks toch ook vandoor, net als de andere reizigers?

Wordt vervolgd.

________________________________

Bronnen:

Bijlsma R.G. 2013. Paarsgewijs en solitair overnachten van Spreeuwen Sturnus vulgaris buiten de broedtijd. Drentse Vogels 27:101-108.

Dijksterhuis, Koos. 2018. De spreeuw. Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen.