Piet J. van den Hout

[Dit blog verscheen op 27 mei op http://www.beleefdelente.nl/slechtvalk (Vogelbescherming)]

Onze jonge slechtvalken ontwikkelen nu heel snel hun verenkleed. Maar de kop is nog zeer schaars met veren bedekt, waardoor we de oren, die al flink ontwikkeld zijn, nog goed kunnen zien.

Dat vogels ook oren hebben, weet iedereen. Maar we krijgen ze alleen goed te zien als er nog geen veren overheen zitten, zoals nu bij de jonge valken het geval is. Die oren zitten niet boven op de kop, wat je bij ransuilen — met hun ‘oorpluimen’ — zou kunnen denken, maar schuin achter de ogen, net een beetje lager dan bij ons (zie de foto hieronder).

Toch is, zelfs bij volwassen vogels, als je goed kijkt, de plaats waar het oor zit nog wel te zien. Vooral als ze hun oren ‘spitsen’: door speciale veertjes waarmee het oorgat is afgedekt op te richten, zetten ze dat gat open. Met diezelfde veertjes schijnen ze ook windgeruis te kunnen uitfilteren, een niet weg te wuiven voordeel voor de razendsnel vliegende slechtvalk. Overigens, dat vogels geen oorschelpen hebben zoals wij, behoeft weinig uitleg: wat zou het voor de aerodynamica van een slechtvalk wel niet betekenen als hij met klapperende oren door het luchtruim zou scheren?

Decibellen

Slechtvalken horen redelijk goed, maar lang niet zo goed als uilen, en misschien zelf ietsje minder goed dan mensen. Hun gehoor, en dat van andere vogels, werkt ongeveer hetzelfde als dat van mensen. Op enkele belangrijke verschillen na. Juist vanwege die verschillen wilde ik vorige week, toen een rockband mij in een kleine Rotterdamse kroeg onverhoeds aan een ongenadig bombardement van decibellen blootstelde, even dat ik een vogel was.

Bij alle zoogdieren en vogels zit diep in het oor het slakkenhuis, een met vloeistof gevulde ruimte waarin vele duizenden haarcellen zitten. Die haartjes buigen als rietstengels als ze door geluidstrillingen worden beroerd. Die gebogen cellen openen minuscule kanaaltjes waardoor elektrische signalen naar de hersenen kunnen worden gestuurd. De hersenen registreren het signaal als geluid.

Voorgoed geknakt

Maar door het donderend geraas dat zo’n rockband over die rietstengels uitstort, kunnen deze van de weeromstuit knakken en nooit meer overeind komen. ‘Zo’n platgeslagen veld zou op de geluidsrimpeltjes van een goudhaantje niet meer reageren’, zo ging het door mijn hoofd.

Vogels worden niet definitief doof als hun stengeltjes worden geknakt. Zij kunnen iets wat wij niet kunnen: ze produceren voortdurend nieuwe haarcellen en herstellen zo hun gehoor.

Ze kunnen zelfs meer wat wij niet — of nauwelijks — kunnen: hun gehoorgang afsluiten als het te lawaaierig wordt (zonder hun pootjes in de oren te stoppen, welteverstaan). Ik weet niet of alle vogels het kunnen, maar sommige, waaronder lawaaimakers als kwartelkoning en auerhoen, sluiten automatisch hun gehoorgang af als hun bek wijd open gaat. Ik kan het ook een beetje, ‘loshandje’ mijn gehoorgang afsluiten, maar niet langer dan de duur van een passerende goederentrein — mits deze niet te veel wagons heeft.

Oordopjes

Voor mij is er maar één oplossing bij geluidsoverlast: oordopjes. En die werden mij, godzijdank, tijdig aangereikt.

En die rockers en hun fans? Die hoeven geen oordopjes. Die zetten het geluid gewoon wat harder.