Piet J. van den Hout

16 april 2019 —De matkop is niet de enige houtbewerker onder de mezen. Ook de kuifmezen gutsen hun eigen nestholte uit. Omdat ook zij over een bescheiden beiteltje beschikken, zoeken ze zacht hout op. Vaak zijn dat berken. Die berken staan vrijwel altijd in of aan de rand van een dennenbos. Kuifmezen leven het liefst in dennenbossen.

Mijnbouw

Je kunt wel zeggen dat kuifmezen van de mijnbouw hebben geprofiteerd. Omdat dennenbomen eerst kraken voordat ze breken, waren ze ideaal om mijngangen te stutten. Die kraakgeluiden gaven de mijnwerkers vaak net genoeg tijd zich uit de voeten te maken voordat de hele boel instortte. Al die dennenbomen die sinds het einde van de negentiende eeuw zijn aangeplant, hebben voor heel wat kuifmezen een nieuwe leefomgeving geschapen. Sinds kort wordt dat naaldhout weer massaal gekapt omdat het moet plaatsmaken voor heide en stuifzanden. Die zijn nu in de mode.

Anders dan bij de matkoppen, waarbij de beide partners aan het nest werken, hakt vrouw kuifmees dat holletje alleen uit. Kuifmezen zijn al vroeg in het jaar met nestbouw in de weer. Ze hangen hier tenslotte al de hele winter rond. In februari had ik ze al een inspectiebezoek zien brengen aan een grotendeels vermolmde berkenstaak. Daarna was het stil gebleven.

In alle rust

Niet dat ze de woning hadden afgewezen. Integendeel, ze hadden direct hun intrek gekomen, het vrouwtje had haar eitjes gelegd en was stilletjes gaan broeden. Geen levend wezen die het in de gaten had.

En dan op 16 april hoor ik ineens weer het bekende tjurrr-tjurrr rondom de bekende berkenstaak. Bliksemsnel schiet een van de partners het holletje in. Dan gebeurt er lange tijd niets. Aanvankelijk denk ik dat het vrouwtje op eieren is gaan zitten. Maar na een paar minuten komt de mees naar buiten. Met een klein wit wurmpje in zijn snavel. Geen echt wurmpje, maar een poepje met een velletje erom. Met zo’n luiertje kunnen ze uitwerpselen van pasgeboren kuikentjes verwijderen zonder dat het in het nest een kliederboel wordt.

Erin en eruit

Zodra de een eruit is, schiet de ander naar binnen. Wie man is en wie vrouw is bij kuifmezen niet te zien. Maar dat ze beide de jongen voeren is zonneklaar.

Een dag of twintig verzorging is genoeg om de jongen de wijde wereld in te sturen. Als de zangvogels uit Afrika nog maar net begonnen zijn met broeden, vliegen er al jonge kuifmezen rond.

Ieder op zijn eigen wijze en in zijn eigen tijd.