Piet J. van den Hout

[Dit blog verscheen op 11 maart 2019 op Beleef de Lente – Slechtvalk (Vogelbescherming)]

Waarom zijn bij slechtvalken de mannetjes zoveel kleiner dan de wijfjes?

Bij de meeste vogelsoorten is het mannetje groter dan het wijfje. Maar dat formaatverschil is zelden groot. Bij de slechtvalk is het andersom: het mannetje is juist kleiner dan het wijfje. En dat verschil is ook nog eens behoorlijk groot.

Beweeglijke prooien

Dat grootteverschil heeft vooral te maken met de beweeglijkheid van hun prooien. Je ziet het als je het verschil in grootte tussen vrouwelijke en mannelijke roofvogels per soort vergelijkt met hun dieet. Gieren —die we voor het gemak even onder de roofvogels scharen —eten aas. Dat is onmiskenbaar de minst beweeglijke prooi. Vrouwelijke gieren zijn niet groter dan hun partner. En als er al verschil is, zijn juist de mannetjes groter, net als bij de niet-roofvogels. Roofvogelsoorten die op slakken jagen, een ook niet bijster snelle prooi, maar wel sneller dan aas, hebben iets grotere vrouwtjes dan mannetjes. Bij insectenjagers zijn de vrouwtjes weer een stukje groter ten opzichte van hun partners. Dat verschil neemt toe bij roofvogels die reptielen vangen, weer verder bij soorten die op zoogdieren jagen, en nog verder bij de vissenjagers. En — je voelt hem al aankomen — bij de vogeljagers is het verschil in formaat tussen vrouwtjes en mannetjes verreweg het grootste. De vogels zijn dan ook de beweeglijkste prooien van allemaal.

Wendbare jagers

Omdat de mannen de buit binnenhalen voor hun partner en later ook voor de jongen, komt het erop aan dat juist zij klein zijn. Kleine valken zijn wendbaarder. Daardoor kunnen ze ook de kleinere en vluggere vogelsoorten, die talrijk zijn, te pakken krijgen. Bovendien verbruiken die mannetjes, juist omdat ze zo klein zijn, minder energie. Kleine mannen kunnen dus efficiënter jagen, dragen meer voedsel aan en zorgen voor meer nakomelingen.

Sterke vrouwen

Intussen concurreren de vrouwen met elkaar om die kleine mannetjes. Een grotere vrouw zal daarin meer succes hebben.

Met kleine mannen en grote vrouwen krijg je een meer succesvolle voortplanting. Zo zorgt natuurlijke selectie ervoor dat de mannen klein blijven en de vrouwen groot.