Piet J. van den Hout

Als de lengende schaduwen de oranje gloed van de Namibische stuifzandduinen hebben verdreven en de eerste sterren beginnen te fonkelen, komt de onderwereld van de woestijn tot leven. Hier en daar verschijnen beweginkjes in het rulle zand. Ergens gaat een flapje traag omhoog. Een paar harige witte pootjes friemelen zich naar buiten, meer volgen, maar bij acht houdt het op: een spin ter grootte van een mensenhand zet zich op het zand. Het is een white lady spider (Leucorchestris arenicola), ook wel dancing white lady genoemd.

 

Het is een mannetje en hij heeft snode plannen. Hij gaat op vrouwenjacht. Hij gaat eens flink de bloemetjes buiten zetten. Nou ja, figuurlijk dan, want alles is hier zand; geen groen te bekennen.

Hij weet maar al te goed dat de vrouwtjes niet op een tippelzone op hem staan te wachten. Nee, die zitten gewoon thuis in hun eigen holletje. Hij moet ze zien te vinden. Maar hoe? Hij voelt waar ze zitten. Juist omdat hier alles zand is, kan hij elk boven- of ondergronds beweginkje voelen. De voetstappen van een mier voelt hij al op 3 meter afstand. Maar vanavond hongert hij niet naar mieren, maar naar vrouwtjes.

 

Voordat hij op pad gaat, maakt hij nog een paar rondjes rond zijn holletje. Hij wil het met al zijn acht ogen nog even goed inprenten. Hij moet het tenslotte later wel weer terug zien te vinden. Daar gaat hij. Hij loopt in een merkwaardig ritme: op het ene moment gaat het op een holletje, dan ineens stopt hij en drukt zijn witte harige lijf tegen de grond alsof hij zijn oor te luisteren legt. Door zijn gewicht van 5 g kun je duidelijk zien waar hij gelopen heeft. Zijn kronkelige spoor zou haast maskeren dat hij wel degelijk een strak plan heeft: om niet te verdwalen onthoudt hij elke stap en maakt hij als het ware snapshots van zijn omgeving. Dat zal hem straks goed te pas komen als hij na zijn nachtelijke escapade de weg terug moet vinden.

Tapdanser

Als hij zo’n 200 meter van huis is, stopt hij abrupt. Hij drukt zich plat tegen de grond. Hier zou weleens een vrouwtje kunnen wonen. Er is maar één manier om daarachter te komen. Hij moet haar naar buiten zien te lokken. Hij gaat met zijn voorpootjes op de grond trommelen. En niet zomaar een roffeltje; het heeft een ritme, als bij een tapdanser. Hij stuurt zorgvuldig gecodeerde boodschappen naar het vrouwtje. Hij moet immers goed op zijn tellen passen, want veel vrouwtjes hebben een kort lontje. In plaats van de liefde met hem te bedrijven zou dit wijfje hem zomaar ineens kunnen aanvliegen als zijn houding haar niet aanstaat. Het zou hem zelfs de kop kunnen kosten.

En ja, daar beweegt iets. Warempel, een luikje van zand en zijde gaat open en een vrouwtje kruipt naar buiten. Even een gespannen afwachten. Dan loop hij behoedzaam op haar toe. Even lijkt het of ze hem laat begaan maar dan blijkt ze toch de bokkenpruik op te hebben want ze haalt fel naar hem uit. Hij tuimelt over het zand en komt uiteindelijk weer op zijn pootjes terecht. Bedeesd druipt hij af. Dat wordt hem niet vanavond.

Op de terugweg heeft hij er flink de vaart in. Af en toe stopt hij even. Ah, hier ben ik eerder geweest. Hij weet precies waar hij heen moet. Was zijn heenweg een kronkelpaadje, nu koers hij in een rechte lijn op huis aan, met een trefzekerheid waar padvinders stikjaloers op zouden zijn.

 

 

Persoonlijke kennismaking

Ademloos heb ik naar infrarood opnames van de white lady spider op internet zitten kijken. Toch was deze virtuele ontmoeting met de tapdanser niet mijn enige. Eerder had ik een meer persoonlijke kennismaking. Die was op een dag in januari. Zo’n dag waar de zon maar even los van de kim hoeft te komen om de milde frisheid van de morgen te verdampen en de aarde zo ongenadig te verwarmen dat ze veel aardbewoners, van mensen tot wilde spinnen, alle lust tot inspanning ontneemt. De tapdansers waren al weer lang en breed thuis na hun nachtelijke avonturen. En ik zou nooit iets van ze te zien hebben gekregen als niet onze lokale gids erop gebrand was om ons ‘iets bijzonders’ te laten zien. Hij begon met zijn blote handen te graven, en te graven, eerst heel vlug, tot bijna een meter diep, toen plotseling heel behoedzaam. Het zand werd wat kleverig en ineens was hij daar, in al zijn pracht en praal: de dancing white lady. Of ik hem niet even over mijn hand wil laten lopen, vraagt de gids. Acht ogen, de binnenste vooraan iets groter dan de andere, zijn even op me gericht. Dan vervolgt het dier kennelijk ontspannen zijn excursie over mijn handpalm, zacht kriebelend met zijn harige stelten.

Gelukkig is het nog voor tienen, zegt de gids. Voor tienen bijten ze nooit.

_______________________________

Bronnen:

R. Henschel. 2002. Long-distance wandering and mating by the dancing white lady spider (Leucorchestris arenicola) (Areneae, Sparassidae) across Namib dunes. Journal of Arachnology 30:321-330.

Nørgaard. 2005. Noctural navigation in Leucorchestris arenicola (Areneae, Sparassidae). Journal of Arachnology 33:533-540.

Nørgaard. 2012. Nocturnal homing: Learning walks in a wandering spider? PLOS One 7: e49263.

Infrarood videobeelden: First ever sighting of a white lady spider, Animal camera, BBC (https://www.youtube.com/watch?v=6sLs_sQJKa8).