Piet J. van den Hout

Niet ver van Delhi, waar twee rivieren samenvloeien, ligt het natte Indiase natuurpark Keoladeo Ghana, een mozaïek van bos, graslanden en moerassen met daarin weelderig begroeide eilandjes. Ooit aangelegd als jachtgebied door de Maharaja van Barathpur is het sinds 1985 een Nationaal Park van allure.

Exotische pracht

Van heinde en verre komen vogelaars hiernaartoe om zich te vergapen aan de aantallen en soorten ooievaars, reigers, kraanvogels, eenden, ganzen, ijsvogels en steltlopers; en niet te vergeten voor de bijzondere soorten arenden waarvan ze alleen maar konden dromen ze in het echt te zien.

Maar toch, je kunt stad en land afreizen om de mooiste vogels te gaan zien, de verwondering kan niet worden georganiseerd, ze overkomt je. Ze komt vaak uit onverwachte hoek.

Kan het saaier?

We stuiten op Meerkoeten. Gewoner kan haast niet, dus waarom zou je tussen al deze paradijselijke pracht je tijd verdoen aan Meerkoeten? Maar zo makkelijk ligt dat niet. Er is iets met die Meerkoeten.

Het ene moment zitten ze losjes bijeen op de kant, als een schare nonnen op weekendverlof; het volgende ogenblik gaan ze allemaal tegelijk te water. Op het water schurken ze zo dicht tegen elkaar aan dat er geen vogel meer tussen kan. Ze zijn één groot flottielje geworden; het is alsof ze met onzichtbare draden zijn verbonden. Meteen gaan ze eten. Er is kennelijk veel te halen want grote plukken waterplanten bungelen uit hun witte snavels.

Hommeles

Maar wat krijgen we nu? Alle vogels spatten uiteen, alle kanten op. Het hele vlot ontploft. Dit is regelrechte angst. Ze zijn zich wild geschrokken. Maar waarvan? Ik kijk in de lucht. Toch geen roofvogel? Niets te zien. Bovendien, wat doet een watervogel als een roofvogel hem belaagt? Duiken, natuurlijk. Het gevaar komt kennelijk van onderen…

Piekerend slenter ik verder. Dan valt mijn oog op een eenzame Meerkoet. Dat is niet pluis. Het beest doet raar, zwemt steeds rondjes. Gaat onder water. Achterwaarts. De vogel wordt langzaam onder getrokken en komt dan weer boven.

Kwelgeest

Vlak bij hem verschijnt even een strakke omtrek op het water met een kleine werveling rondom. Was dat een schildpad? Dan wordt de vogel weer ondergetrokken, totdat alleen de kop nog boven water uitsteekt. De Meerkoet lijkt aan zijn kwelgeest overgeleverd. Hij spartelt niet, geeft geen geluid, maar wordt als een dobber langzaam onder water getrokken en komt weer terug. Een stille doodstrijd. De kop gaat wéér onder. En komt dit keer niet meer boven. Een paar luchtbelletjes verschijnen aan de oppervlakte. Daarna trekt het water weer glad alsof we ons het gebeuren alleen maar hadden ingebeeld.

De kwelgeest is vast en zeker een van die grote moerasschildpadden (Ganges Soft-shell Turtle Aspideretus gangeticus) geweest, die ik eerder vandaag in het gebied zag. “Collega’s waarschuwden me voor schildpadden, toen ik hier onderzoek kwam doen”, vertelt Beth Middleton me via e-mail. “Ik dacht dat het een grapje was, totdat ik er op een stapte. Die schildpad was heel groot.” Haar collega Prakash, die kind aan huis is in Keoladeo, kent de streken van de schildpadden: “In Keoladeo komt het vaker voor dat een soft-shell turtle een Meerkoet meesleept”.

Geen lieverdjes

Ganges Soft-shell Turtles hebben een plat dekschild dat wel 70 cm lang kan worden. Door hun lange nek en eigenaardige snorkel zijn ze prima aangepast aan een leven in ondiep water. Hier kunnen ze in sluipgang vanuit de modder een dier verrassen. Ik stuit op een artikel dat verhaalt hoe onderzoekers twee van deze schildpadden tegenkomen die een Nilgai (zie foto bovenaan) tegen de grond werken terwijl het grote kolos tevergeefs probeert op te staan. Overal waren schildpadden die stukken vlees trokken van flank, buik en poten van het arme beest. Overal lag bloed afkomstig van uitgetrokken ingewanden. Het lukte de plaatselijke parkwachter niet om de schildpadden weg te jagen. Deze reptielen zijn geen lieverdjes, dat mag duidelijk zijn.

Niets is vanzelfsprekend, zo blijkt maar weer. Onze Meerkoeten hebben een ander leven dan de Meerkoeten van Keoladeo. Bij ons voelen Meerkoeten zich in het water veiliger dan op het land. Ze grazen graag op het land, maar bij gevaar vluchten ze het water in. Meerkoeten in Keoladeo vinden het water juist eng. Maar ze kunnen niet zonder die voedzame waterplanten. Ze overwinnen hun angst door samen te klitten waardoor ze een soort superorganisme worden. Maar bij het minste gekriebel dat een van de koeten onder de voeten voelt, zitten ze weer op de kant.

Zo kunnen zelfs die ogenschijnlijk saaie Meerkoeten ons nog behoorlijk verrassen.

________

Bronnen:

Singh G.R. 2000. Ganges soft-shell Turtle Aspideretus gangeticus predating on Nilgai Boselaphus tragocamelus in Keoladeo National park, Bharatpur, Rajasthan. Journal of Bombay National History 97: 169-178.

van den Hout P.J. 2006. Dense foraging flotillas of Eurasian Coots Fulica atra explained by predation by Ganges Soft-shell Turtle Aspideretus gangeticus? Ardea 94:271-274.